Bodemziekte uitgelicht: Verticillium dahliae
9 november 2020 - Glasgroenten
De bodemgebonden schimmel Verticillium dahliae veroorzaakt verwelkingsziekte. Een groot aantal gewassen is vatbaar voor deze schimmel en dat heeft wereldwijd een enorme economische impact. Verticillium dahliae is moeilijk te bestrijden doordat deze schimmel in de vorm van micro-sclerotiën jarenlang zonder waardplant in de bodem kan overleven.
Foto 1: Verticillium in aubergine. Foto Trudie Coenen, PlantDoctor
Verwelkingsziekte kan ook worden veroorzaakt door andere Verticillium soorten zoals Verticillium albo-atrum en V. longisporum. In Nederland zorgt met name V. dahliae voor de meeste schade. De bodemschimmel heeft dan ook een brede reeks aan waardplanten. De belangrijkste waardplanten in Nederland:
- Aardappel
- Aardbei
- Aubergine
- Biet
- Boon
- Komkommer
- Kool
- Meloen
- Tomaat
Bovendien is een groot aantal boomkwekerij gewassen, vaste planten en zomerbloemen vatbaar voor Verticillium dahliae.
Levenswijze
Verticillium dahliae kan zo’n tien tot vijftien jaar in de bodem of substraat overleven in de vorm van micro-sclerotiën. Micro-sclerotiën zijn kleine, harde bolletjes van zeer opeengepakt schimmelweefsel.
Foto 2: Tomaat, micro-sclerotiën van Verticillium. Foto Trudie Coenen, PlantDoctor
Infectie vindt plaats wanneer de wortels van een waardplant in contact komen met geïnfecteerde plantendelen, schimmelsporen of sclerotiën. De schimmel dringt de plant binnen via kleine wondjes en verspreidt zich via de houtvaten verder naar andere delen van de plant. De houtvaten en de sapstroom raken na enige tijd geblokkeerd waardoor het gewas gebreksverschijnselen gaat vertonen.
Vochtige omstandigheden zijn ideaal voor een geslaagde infectie. Ook kan de aanwezigheid van wortellesieaaltjes (Pratylenchus) de aantasting door Verticillium versterken. De aaltjes maken wondjes in de wortels waardoor de schimmel snel om zich heen kan grijpen. Een lichte Verticillium- besmetting kan zo toch een zeer grote aantasting tot gevolg hebben.
Verspreiding
Verticillium dahliae verspreidt zich met name via grond, stofdeeltjes, zaad en besmet plantmateriaal. In de boomkwekerij kunnen verdorrende bladeren die afvallen ook een belangrijke besmettingsbron zijn. De bladeren van één zieke boom kunnen door de wind een heel perceel besmetten. Hiernaast kan de schimmel worden verspreid door water, zowel via oppervlakkige afstroming als via irrigatie.
Veel onkruiden zijn waardplant voor Verticillium dahliae. Hierdoor kan een hoge onkruiddruk op een besmet perceel de besmetting in stand houden en soms zelfs vermeerderen. Gras vermeerdert geen Verticillium.
Herkenning
De symptomen verschillen per gewas en zijn niet altijd even gemakkelijk te herkennen. Karakteristiek voor verwelkingsziekte is dat de symptomen in eerste instantie éénzijdig aan de plant of zelfs eenzijdig in het blad kunnen optreden. Vaak vertonen planten een groeiachterstand. Een aantasting kan zich uiten in het plotseling verwelken van bladeren en het afsterven van jonge stengels. Bij het aansnijden van sommige planten kan er een bruin- of grijsverkleuring te zien zijn door verstopte vaatbundels.
Foto 3: Verticillium in aardbei. Foto Trudie Coenen, PlantDoctor
Bij aardbeien zijn de hartblaadjes klein en spichtig van vorm. Op de stengels ontstaan vaak bruine tot zwarte ingezonken vlekken. De vruchten blijven klein en hard en hebben een doffe kleur. Aangetaste planten staan vaak alleen of in kleine clusters en de buitenste bladeren kunnen slap gaan hangen.
Bij bomen verwelken de bladeren en kunnen takken plotseling afsterven. Lager in de aangetaste takken is een ringvormige olijfgroene, paarsgrijze tot bruine verkleuring zichtbaar in het hout. Verticillium symptomen ontstaan in de loop van het groeiseizoen en zijn vaak pas laat in het groeiseizoen op grotere schaal te zien. Daardoor worden ze nogal eens over het hoofd gezien of toegeschreven aan een vroege herfst.
De snelheid waarmee de schimmel zich in de plant verspreidt, verschilt sterk per soort (enkele dagen tot enkele weken). Volledige zekerheid kunt u verkrijgen door een monster van levend, recent aangetast materiaal te laten analyseren door onze PlantDoctor.
Beheersing
- Zorg voor een goede bedrijfshygiëne. Verwijder aangetaste planten en bomen zo snel mogelijk (bij voorkeur ook de wortels).
- Voorkom verspreiding door aangetast blad.
- Voorkom versleping van besmette grond naar gezonde percelen.
- Vermijd bij de teelt van vatbare soorten percelen waarop in het verleden aardappel of aardbei zijn geteeld. Let op met voorvruchten van andere waardplanten zoals bieten en bonen.
- Laat de percelen vooraf onderzoeken op de aanwezigheid van Verticillium. De uitplaatmethode is het meest geschikt. Eurofins Agro kan deze analyse verzorgen.
- Zorg voor goede ontwatering en structuur van de grond.
- Zorg voor een ruime vruchtwisseling met gewassen die niet door Verticillium worden aangetast.
- De aanwezigheid van aaltjes verergeren de aantasting van Verticillium. Voer aaltjesonderzoek uit. Het wortellesieaaltje Pratylenchus penetrans kan zich niet vermeerderen op Japanse haver en wordt actief onderdrukt door de afrikaantjessoort, Tagetes patula.
- Voorkom met name op besmette percelen onkruidgroei of zorg in het geval van een boomkwekerij voor een graslaag onder de bomen.
- Resistente rassen zijn niet beschikbaar, er zijn echter wel verschillen in vatbaarheid. Teel rassen die minder gevoelig zijn voor een Verticillium dahliae aantasting.
- Indien er geen alternatief perceel beschikbaar is, kan de schimmel worden bestreden door anaerobe grondontsmetting toe te passen. Dit kan in de vorm van bijvoorbeeld biologische grondontsmetting met gewasresten, vers gras of eiwitrijke reststromen. In de factsheet van Best4Soil vindt u meer informatie over anaerobe grondontsmetting.
Meer weten?
Kijk op bij Bodemziektes en Onkruiden voor de mogelijkheden van grondonderzoek voor bodemziekten of neem contact op met klantenservice.agro@eurofins.com of bel met 088 876 1010
