Stikstof in de tuinbouw

11 mei 2020 - Glasgroenten

In deze tijd van het jaar neemt de groeisnelheid van de planten toe. Een goed moment om de rol van de verschillende voedingselementen in de plant onder de loep te nemen. Tekort  aan een nutriënt kost immers productie en kwaliteit. 

In de serie over voedingselementen voor tuinbouwgewassen komen ook aan de orde: fosfor (P)kalium (K), calcium (Ca), magnesium (Mg) en zwavel (S) en ijzer (Fe).

Voedingselementen zijn in te delen naar de functie die ze in de plant hebben. De verschillende functies zijn in te delen in vier groepen. Stikstof is kwantitatief het meest belangrijke voedingselement voor planten. Naast bouwsteen voor de eiwitten in de plant speelt het element een belangrijke rol bij de celdeling. Stikstof is bovendien een bestanddeel van enzymen, chlorofyl, DNA en vitaminen.

Stikstof is kwantitatief het meest belangrijke
voedingselement voor planten

Bij een tekort aan stikstof ziet de plant er slap uit en groeit langzaam. Het jonge blad wordt kleiner, het oude blad vergeelt en sterft vroegtijdig af. Stikstof is een mobiel element; gebrek is daarom het eerst zichtbaar in ouder blad.

Stikstofovermaat  is echter ook niet goed.  Te veel nitraat-stikstof (NO3- geeft symptomen van zoutschade en belemmert bovendien de opname van een ander belangrijk voedingselement, fosfaat (P). Een te hoge concentratie ammonium-stikstof (NH4+) geeft wortelverbranding en belemmert de opname van andere positief geladen voedingselementen kalium (K+), calcium (Ca2+), magnesium (Mg2+) en ijzer (Fe2+).

Stikstof bijmesten

Stikstof kan worden toegediend via diverse enkelvoudige en samengestelde meststoffen. Niet  alleen het N-totaal gehalte van de meststof is dan belangrijk, maar ook  de verschillende N-vormen. Zo bevat kalkammonsalpeter (KAS) zowel nitraat als ammonium, bevat zwavelzure ammoniak uitsluitend ammonium en bevat kalksalpeter hoofdzakelijk nitraat en een klein deel ammonium.

Naast nitraat, ammonium en ureum als snelwerkende N-vormen kunnen in langwerkende meststoffen ook diverse lange keten ureumverbindingen voorkomen die in de grond eerst omgezet moeten worden in ammonium, om te kunnen worden opgenomen door de wortels.

Organische of organo-minerale meststoffen bevatten organisch gebonden N die eveneens via microbiële omzettingen in de grond pas vrijkomen voor opname. Daarnaast kunnen snel opneembare stikstofvormen worden vertraagd door het gebruik van coatings of nitrificatieremmers, die worden toegevoegd aan een meststof.

Na toediening van ureum kan
het N-gehalte sterk variëren

Ureum

Ureum is - in tegenstelling tot andere stikstofvormen die via de plantenwortels worden opgenomen - één van de weinige stikstofvormen die gemakkelijk door het blad opgenomen kan worden. Daardoor is ureum geschikt om een tekort aan stikstof snel bij te sturen via het blad. 

Echter ook bij een bespuiting druipt alsnog een groot gedeelte van de meststof van het blad af en uiteindelijk wordt het merendeel van de stikstof toch via de wortel opgenomen. De kleine hoeveelheid die via het blad is opgenomen zorgt echter al voor een tijdelijk kleureffect (groener blad). 

Ureum dringt passief de plantenwortel binnen en wordt daar door het enzym urease omgezet in ammonium. Deze reactie vindt ook buiten de wortels plaats, in de grond,  in het substraatvocht of in stilstaand (giet)water. De snelheid waarmee ureum wordt omgezet, is afhankelijk van de temperatuur, de EC en de pH. De temperatuur is daarbij de belangrijkste factor. Bij 32 °C is de omzetting van ureum tweemaal zo snel als bij 18 °C. Gietwater dat stilstaat in een silo of een leiding zal door omzetting minder ureum en meer ammonium bevatten dan vers gietwater direct uit de mestbak. In een mestbak is de zoutconcentratie vaak te hoog voor het enzym en daardoor vindt er geen omzetting plaats.

Het stikstofgehalte kan na toediening van ureum door de afbraakprocessen sterk variëren. Als 50% van het totaal aan stikstof wordt gedoseerd als ureum, is het niet voldoende om alleen het gehalte nitraat en de ammonium te meten. Bepaal  voorafgaand aan het berekenen van  een recept  daarom ook het ureumgehalte.  Bij Eurofins  Agro is het mogelijk om zowel in het drainwater als in (organische) substraten aanvullend ureum te meten (naast de gebruikelijke pH, EC en hoofd- en spoorelementen).

Onderzoek geeft inzicht in de
beschikbare stikstof

Stikstofonderzoek

Inzicht in de beschikbare hoeveelheid stikstof, en de vorm waarin dit beschikbaar is, is belangrijk voor het opstellen van een voedingsschema. Het onderzoek van Eurofins Agro biedt deze informatie. De volgende stikstofonderzoeken zijn beschikbaar:

Meer weten?

Neem contact met  op horti@eurofins.com of 088 876 1014.